Aprenn – Chinbo, Inc.

Shwazi ayou vou olé komensé aprenn kouri-vini!

Ça ça olé di, chinbo?

Paròl-la chinbo [tʃɛ̃ bo] olé di chin, tyin, “chin bon” (litéralmen), o gardé. In nòt mañè n’a tendé moun di li çé chombo [tʃɔ̃ bo].

Égzemp:

Chinbo li dan tô lamin.

To ka chombo in ségré?

MÈSI POU VÔ PASYANS PENDAN N’AP KONTINI KRÉYÉ ÉPI AJOUTÉ PLIS RÉSÒS-YÉ DAN KOURI-VINI POU VOUZÒT!

Listwa kouri-vini

Kouri-Vini, konné konm kréyol Lalwizyàn itou, çé langaj kréyol gravmen en danjé ki natif a Lalwizyàn. Li formé parmi kominoté lésklav-yé pendan tem a koloni Françé-la bonnœr dan 18èm syèk-la. Li té vini langaj kommin-la, parlé par lésklav é moun lib a nimpòt koulè lapo.

Niméro lokitœr-yé té bésé bokou jiska lafin 20èm syèk-la. Plipar labalans lokitœr-yé ki parl kouri-vini (kréyol Lalwizyàn) çé konsentré dan sid Lalwizyàn, olon kot Gòlf (téritwa Lalwizyàn kolonyal ki no pélé Méshasébé—Misisipi—é Ozalibamon astœr), é dan kominité dan djaspora Kréyol Lalwizyàn trouvé dan sidlès Otèksas, Kalifòrni, é Ozilinnwa.

Ojòddi, kouri-vini apé vini révitalizé gras a memb dan kominité Kréyol Lalwizyàn, parmi-ki særtin té komensé yê travay ina 20 lanné. Astè, ina plis zétidjan a néritaj langaj k’apé (r)aprenn kouri-vini pasé çayé avan primiyé Lagè Monndyal.

Parwas sivil lalwizyàn-yé aou kouri-vini toujou trouvé, mé pa yink, inkli Ibéri, Lafayèt, Lafoush, Nakitòsh, Lapwint-Koupé, Sin-Jak, Sin-Landri, Sin-Martin, Sint-Mari, é Sin-Toménni.

Mit Langaj

Language Myths

Mit: Kouri-Vini é kréyol Lalwizyàn çé dé diféren langaj.

Fé: Kouri-Vini çé mañè-la dan ki kèk lokitœr-yé pélé langaj kréyòl Lalwizyàn-la.

Mit: Kouri-Vini çé françé kasé o jish ènn dialèk françé.

Fé: Kouri-Vini çé sochènn langaj, séparé a françé, avèk tens væb, adjèktif, sijé-pronom, é sochènn litérati. Ça té formé bonnœr dan 18èm syèk Lalwizyàn françé par konsékan kontact langaj afrikin, indijènn, é léropéyin pendan lésklavaj é kolonnizasyon.

Mit: Kouri-Vini çé in dialèk kréyol Ayiti.

Fé: Langaj kréyol-yé té dévloppé dan yéchènn lenvironnmen otour latær. Moun té parlé kouri-vini dan Lalwizyàn avan gran migrasyon ayisyin-la pendan é apré Révolisyon ayisyin-la.

Mit: Kouri-Vini çé yink parlé par moun en koulè.

Fé: Kouri-Vini té toujou bìnn parlé par moun ki gin variyété fénotip é lidentité.

Mit: Kouri-Vini té yink parlé par gran moun afin yê piti-yé té pa kapab komprenn yê konvèsasyon-yé.

Fé: Gran moun-yé té parlé kouri-vini a ènn-a-lòt paske dabitid yé sé parlé li parmi yé-minm. Akòz lalwa-yé apré lédjikasyon, Mérikinizasyon a kiltir-la, piti-yé té pa gin minm èkspériyens a langaj-la. Par konsékans gran moun-yé té kapab parlé in langaj ki piti-yé té pa komprenn.

Mit: Kouri-Vini çé in langaj oral é té janmé ékri.

Fé: Kouri-Vini té ékri dan plizyè diféren lòttograf dan dokimen kour, journal, é dòt piblikasyon-yé dépi bonnœr le 18èm syèk. Évidens dokimenté ki pli bonnœr trouvé ékri dan in dokimen kour a 1729-1732. Lòttograf jòddi-la té fé spésifikmen pou kouri-vini.

Mit lidentité

Identity Myths

Mit: Kréyol Lalwizyàn çé ènn ras.

Fé: Kréyol Lalwizyàn çé in kiltir é in langaj ki inkli moun ki sòr diféren ètnisité, néritaj, é lidentité.

Mit: Kiltir Kréyol Lalwizyàn té formé par Kadjin é Ayisyin-yé.

Fé: Kiltir, langaj, é moun Kréyol Lalwizyàn té bìnn lá dépi 1718.

Mit: Tou Kréyol Lalwizyàn çé égzotik, ras-mélanjé, o yé ras pa distingé.

Fé: Kréyol Lalwizyàn-yé pa gin fénotip distingé é yé gin lapo dan déferen lomb é koulè lapo parti klær jiska fonsé.

Mit: Tou Kréyol Lalwizyàn-yé sòr Envil (Nouvèl-Òléan).

Fé: Kréyol Lalwizyàn-yé sòr pa jish Envil. Ina Kréyol-yé trouvé partou dan réjyon Gòlf-Sid Lalwizyàn, Sid-lès Otèksas, Meshasébé (Misisipi), Ozalibamon (Alabama), é djaspora Kréyol Lalwizyàn égzis dan dòt plas konm Shikago é kot Kaliforni.

Zafè mal komprenn pou aprenn kouri-vini

Misconceptions about Learning Kouri-Vini

Zafè mal komprenn: Ina pa rézon pou aprenn in lòt langaj ékan tou kèkènn parl nanglé.

Fé: Plipar moun-la çé omwin délang. Ina plin réshærsh ki mont ké konné plis pasé in sèl langaj, çé myé pou piti-yé, ça bat vyétem-la, ça donn nouvèl pèspèktiv-yé, ça nouri rélasyon ent kiltir-yé épi ça fourni lopòrtinité louvraj inik-yé.

Zafè mal komprenn: Moun pèddi yê tem kan yé aprenn kouri-vini.

Fé: Kouri-Vini çé in fasèt byin importan dan kiltir é lidentité Lalwizyàn. Ça kité nou komprenn nô listwa é néritaj dan nochènn langaj.

Zafè mal komprenn: Ça sifi pou aprenn parlé langaj-la san gin pou lir é ékri li.

Fé: Aprenn komen parlé langaj-la çé bokou importan, mé dèt kapab lir é ékri li donn langaj-la lavi pli lon. Dan litérati, tèks ékri dan langaj-la ka fourni résòs lédjikasyon, dokimenté jonglemen é nidé-yé pou pattajé paréy moun fé dan bokou dòt langaj-yé, é ka fourni in fòrm valab èspliké nou-minm a nimpòt ki laj o létaj dan nô lavi.

Zafè mal komprenn: Na pa plas ni léspas aou mo ka parlé langaj-la avèk moun.

Fé: Niméro moun-la k’apé réklamé kouri-vini grosi shak jou. Group-yé jwènn ensemb en linñ par médja sosyal é platfòrm réyiñon vidjo épi en vré osit.

Zafè mal komprenn: Ina pa asé résòs pou komensé aprenn.

Fé: Ina résòs lodjo, vidjo, é lékrichi disponib pou aprenn langaj-la.

Zafè mal komprenn: Piti-yé pa kapab aprenn si pèsonn dan lamézon parl langaj-la.

Fé: Si moun dan lamézon travayé ensemb, yé kapab aprenn langaj-la konm ènn famiy.

Zafè mal komprenn: Ina pa asé tem pendan lajounné pou aprenn.

Fé: Moun dwa shwazi fé priyorité pou aprenn kouri-vini. Pourtan, jish 10 minit shak jou fé progré.

Zafè mal komprenn: Aprenn nouvo langaj-yé çé pou jènn moun.

Fé: Moun ki gin nimpòt ki laj kapab aprenn nimpòt ki tem.